सङ्घीयताले देश टुक्रन्छ

सङ्घीयताले देश टुक्रन्छ
राजेन्द्र श्रेष्ठ रामेछाप हाल दोहा कतार
साप्ताहिक राजधानी अन्तर्राष्ट्रिय पत्रिका कतारको बिहीबार ८ साउन २०६६ को पाठक-पत्रअन्तरगत दिल किराँतको सङ्घीय गणतन्त्रको पक्षमा भन्ने पाठक-पत्र पढ्ने मौका पाएँ । खुशी लाग्यो । उहाँले उठाउनुभएको केही प्रश्नहरुको उत्तर लेख्ने मनसायले हामीले यो पाठक-पत्र कोरेको छौँ । हामीले पनि धर्मनिरपेक्ष गणतन्त्र नेपालको हार्दिकताका साथ स्वागत र सम्मान गर्दछौ । गणतन्त्रको सुदृढीकरणका लागि लगातार सङ्घर्षमा जान पनि तयार छौँ । सम्पूर्ण जात÷जाति जनजाति दलित अल्पसङ्ख्यक मुश्लिम सबैको समान अधिकारको आन्दोलनमा हामी कही-कतै पछि परेका छैनाँै र पर्ने पनि छैनौँ । यही प्रवासको कुरा गर्ने हो भने पनि राजा ज्ञानेन्द्रले कु गरेको बेलामा सबैभन्दा अग्रपङ्क्तिमा रहेर आन्दोलनको घोषणा गर्ने हामी हौँ । सात दलले चलाएको आन्दोलनलाई आर्थिक नैतिक भौतिकरुपमा हामीले सहयोग गरेका कुरा त यहाँलाई अवगत नै होला । यहाँको पत्रमा सङ्घीयताको समर्थन गर्ने क्रान्तिकारी र यसको विरोध गर्ने यथास्थिति र सामन्तवादी भन्ने जुन शब्द प्रयोग भएको छ त्यसप्रति ध्यान दिँदै सङ्घीय राज्य र एकात्मक राज्यबीचकॊ अन्तर यो परिभाषाबाट प्रस्ट हुनेछ भन्ने लागेको छ । सङ्घीयता भनेको अङ्ग्रेजी शब्द ूफेडरलू ल्याटिन भाषाको पुयुडल ँभगमगि बाट उत्पत्ति भएको हो । यसको अर्थ सन्धि वा सम्झौता भन्ने बुझिन्छ । राज्यको सन्दर्भमा भन्नुपर्दा यदि कुनै राज्यहरु टुकि्रएको अवस्थामा छ र ती राज्यहरु आपसमा मिल्न चाहन्छन् भने तिनीहरुबीच जुनप्रकारको सन्धि÷सम्झौता हुन्छ त्यसलाई फेडरल भनिन्छ । त्यसको नेपाली अनुवाद सङ्घीय हुन्छ । त्यसैगरी एकात्मक शब्द राज्यको उत्पत्तिसँग जोडिएको छ । एकात्मकमा राज्यहरु पृथक्-पृथक् हुँदैनन् । भूगोलभित्र एउटै राज्य हुन्छ जसलाई एकीकृत र सङ्गठित राखिएको हुन्छ । सार्वभौमशक्ति बाँडिएको हुँदैन । एकै ठाउँमा रहेको हुन्छ । एकात्मक र सङ्घात्मक राज्यबीचको महत्वपूर्ण फरक के छ भने यदि सार्वभौमशक्ति विभाजित छ भने त्यसलाई सङ्घीय राज्य भनिन्छ सार्वभौमशक्ति विभाजित छैन भने त्यसलाई एकात्मक राज्य भनिन्छ । अलग-अलग सार्वभौमशक्ति भएका राज्यहरुलाई युनियनको सूत्रमा बाँधिएको हुन्छ भने त्यो सङ्घात्मक हुन्छ । सार्वभौमशक्ति एकै ठाउँमा भएको राज्य छ भने त्यो एकात्मक हुन्छ । यस परिभाषाबाट तपाईले पनि सङ्घीयताको बारेमा बु´्न सक्नुहुँनेछ । यदि तपाईको विचारलाई आधार मान्ने हो भने त विश्वमा एकात्मक राज्य भएका चीन बेलायतलगायत १७० वटा जति राज्यलाई सामन्तवादी र यथास्थितिवादी भन्नुपर्ने हुन्छ । तपाईले जनजाति सङ्घीयताबाट गल्नेवाला छैन भनेर लेख्नुभएको रहेछ मैले जनजाति होइन ँतपाई’ भनेर लेखेको छु । त्यसमा पनि तपाई गलिसक्नुभएको छ किनभने जातीय राज्य तपाईको प्रमुख माग हो । त्यसबाट नेपालका ठुला दलहरु पछाडि हट्दैछन् । जसरी जन्मको आधारमा विदेशीलाई नागरिकता दिने विधेयक पास गरे तर अहिले त्यो निर्णयलाई त्यही ठूला दलहरुले उल्टाइदिएका छन । यसैगरी सङ्घीयताको कुरा पनि ती ठूला दलहरुले ूमाछो-माछो भ्यागुतोू बनाइदिन के बेर तपाईले सङ्घीयतामा गएर कुन देश टुकि्रएको छ भन्नुभएको रहेछ । सङ्घीयतामा गइसकेपछि भारत फुटेर पाकिस्तान बन्यो । पाकिस्तान फुटेर बङ्गलादेश बन्यो । सर्बिया टुक्रेर कोसोभो बन्यो । इथियोपिया टुक्रेर इरिटि्रता बन्यो । संसारमा एकात्मक राज्य फुटेको कही पनि दृष्टान्त छैन । एकात्मकलाई फुटाएर सङ्घात्मकमा गएका राष्ट्रहरु मात्रै फुटेका छन् । रसिया युगोस्लाभिया चेकोस्लाभिया लगायत संसारका कुनै पनि फुटेका राष्ट्रहरुको उदाहरण हेर्ने हो भने ती सबै सङ्घीय राज्यमा प्रवेश गरिसकेपछि फुटेका छन् ।